نرخ‌ها و اطلاعات مورد نیاز در تهیه و تدوین طرح توجیهی

نکات آموزشی کاربردی در فرآیند مطالعات امکان‌سنجی طرح‌های سرمایه‌گذاری جهت تهیه طرح توجیهی با استفاده از نرم‌افزار کامفار

• نرخ‌های استهلاک و درصد ارزش اسقاط دارایی‌های ثابت در تهیه طرح توجیهی (Depreciation Conditions)
  

ردیف	شرح	نرخ اسقاط	نرخ استهلاک	روش استهلاک
۱	زمین	۱۰۰%	۰%	—
۲	محوطه‌	۱۰%	۷%	خطی
۳	ساختمان­‌ها	۱۰%	۷%	خطی
۴	ماشین‌ آلات و تجهیزات	۱۰%	۱۰%	خطی
۵	تاسیسات برقی و مکانیکی	۱۰%	۱۰%	خطی
۶	ماشین‌آلات حمل و نقل	۱۰%	۲۰%	خطی
۷	اثاثیه و تجهیزات اداری	۱۰%	۲۵%	خطی
۸	تجهیزات حفاظتی و حراستی	۱۰%	۱۰%	خطی
۹	هزینه­‌های سربار پروژه در فاز ساخت	۰%	۱۰%	خطی
۱۰	هزینه‌های پیش‌بینی نشده	۱۰%	۱۰%	خطی
۱۱	هزینه‌های قبل از بهره‌برداری	۰%	۱۰%	خطی

توضیحات:

• طبق آخرین دستورالعمل سازمان امور مالیاتی که توسط بانک‌ها به شرکت‌های مشاور مطالعات امکان‌سنجی ابلاغ شده است، محاسبه کلیه دارایی‌های ثابت با استفاده از روش خطی یا مستقیم یا ثابت انجام می‌شود که مقدار استهلاک همه سال‌ها را در عمر دارایی، یکسان در نظر می‌گیرد. پیش از این، روش محاسبه استهلاک برخی دارایی‌های ثابت، روش نزولی یا شتابدار بود که سهم سال‌های ابتدایی را بیشتر و سهم سال‌های انتهایی را کمتر در نظر می‌گیرد و به دلیل روند نزولی مقدار استهلاک در طول عمر دارایی، به آن روش نزولی گفته می‌شود.
• مبلغ متناسب با مقدار تعیین شده به عنوان ارزش اسقاط، در انتهای عمر پروژه به عنوان یک درآمد یکباره در نظر گرفته می‌شود.
• با وجود خطی بودن روش محاسبه استهلاک تمام دارایی‌ها، اما با توجه به وجود تنوع در عمر انواع دارایی‌های ثابت، مجموع کل استهلاک در طول عمر پروژه روند نزولی خواهد داشت.
• در قراردادهای BOT و سایر قراردادهای مشابه که مالکیت دارایی‌ها در انتهای پروژه در اختیار سرمایه‌گذار نمی‌باشد، ارزش اسقاط دارایی‌ها صفر در نظر گرفته خواهد شد. در این پروژه‌ها، چنانچه عمر قرارداد پروژه، کوتاه‌تر از عمر تعریف شده برای دارایی‌ها بر اساس جدول بالا باشد، آنگاه عمر دارایی بر اساس طول قرارداد لحاظ خواهد شد.
• چنانچه تامین یک یا چند ساختمان در یک پروژه از طریق قرارداد اجاره تامین گردد، بدیهی است که هزینه اجاره سالیانه در سرفصل هزینه‌های جاری سالیانه فاز بهره‌برداری (فاز تولید) ثبت خواهد شد. در این حالت، چنانچه مبلغی نیز به عنوان رهن در نظر گرفته شده باشد، معادل آن در سرفصل ساختمان در بخش هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت به عنوان رهن ساختمان، با نرخ استهلاک صفر و ارزش اسقاط صد در صدی تعریف خواهد شد. منبع: (COMFAR.org)

• درصد ثابت/متغیر هزینه‌های تولید در تهیه طرح توجیهی (Variable/Fixed Part of Production Cost)
  

ردیف	شرح	درصد هزینه متغیر	درصد هزینه ثابت
۱	مواد اولیه و قطعات مصرفی	۱۰۰	۰
۲	یوتیلیتی و انرژی مصرفی	۸۰	۲۰
۳	قطعات یدکی	۱۰۰	۰
۴	هزینه‌های نگهداری و تعمیرات	۸۰	۲۰
۵	حقوق و دستمزد نیروهای انسانی	۳۰	۷۰
۶	هزینه بالاسری نیروهای انسانی	۳۰	۷۰
۷	هزینه‌های سربار کارخانه	۵۰	۵۰
۸	هزینه‌های اداری	۱۰	۹۰
۹	استهلاک دارائی‌های ثابت	۰	۱۰۰
۱۰	هزینه‌های مالی (بهره وام­‌ها)	۰	۱۰۰
۱۱	هزینه‌های بازاریابی	۰	۱۰۰

توضیحات:

• درصد ثابت/متغیر هزینه‌های تولید، بر اساس میزان وابستگی آن هزینه به تیراژ تولید تعیین می‌شود.
• چنانچه هزینه بازاریابی در یک پروژه، مستقل از حجم فروش و به صورت ثابت تعریف شده باشد، ۱۰۰ درصد ثابت لحاظ خواهد شد، اما چنانچه هزینه بازاریابی در یک طرح، بر اساس حجم فروش دیده شود، آنگاه ۱۰۰ درصد متغیر در نظر گرفته می‌شود.
• چنانچه تامین یک یا چند واحد از ساختمان‌های مورد نیاز پروژه از طریق قرارداد اجاره تامین شده باشد، آنگاه با توجه به عدم وابستگی هزینه اجاره به تیراژ تولید سالیانه، درصد ثابت/متغیر هزینه اجاره به صورت ۱۰۰ درصد ثابت در نظر گرفته خواهد شد.
• درصد ثابت/متغیر هزینه‌های تولید، تاثیری بر مقدار عددی شاخص‌های مالی اصلی طرح نخواهد داشت و صرفاً بیانگر نوعی از ریسک پروژه است. در واقع مقدار هزینه ثابت نشان می‌دهد در حالتی که یک سال حجم تولید و فروش پائین‌تری از برنامه داشته باشد، چقدر از هزینه‌های تولید به سیستم تحمیل خواهد شد. منبع: (COMFAR.org)

• نرخ هزینه‌های نگهداری و تعمیرات سالیانه دارایی‌های ثابت در تهیه طرح توجیهی (Repair and Maintenance)
  

ردیف	شرح	هزینه سالیانه نگهداری و تعمیرات (درصد از ارزش دارایی­)
۱	ساختمان­‌ها و محوطه­‌سازی	۲%
۲	ماشین­‌آلات و تجهیزات	۴%
۳	تاسیسات برقی و مکانیکی	۱۰%
۴	وسائط نقلیه	۲۰%
۵	اثاثیه و تجهیزات اداری	۱۰%
۶	تجهیزات حفاظتی و حراستی	۱۰%

توضیحات:

• در طرح‌هایی که ماشین‌آلات و تجهیزات آنها نیاز به تعویض قطعات یدکی دارند، معادل ۲ درصد ارزش ماشین‌آلات و تجهیزات طرح به صورت سالیانه به عنوان هزینه قطعات یدکی مصرفی، جدا از هزینه‌های نگهداری و تعمیرات در نظر گرفته می‌شود. منبع: (COMFAR.org)

• لیست اقلام هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت در تهیه طرح توجیهی (Fixed Investment Cost)
  

1. زمین
2. محوطه‌سازی
3. ساختمان‌سازی
4. ماشین‌آلات و تجهیزات
5. تاسیسات برقی و مکانیکی
6. وسائط نقلیه
7. اثاثیه و تجهیزات اداری
8. سیستم‌ها و تجهیزات حفاظت محیطی و حراستی
9. هزینه‌های سربار پروژه
10. هزینه‌های پیش‌بینی نشده (۱۰ درصد)

توضیحات:

• هزینه مربوط به ساخت/خرید هر یک از سرفصل‌های تعیین شده برای لیست هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت، که از طریق اجاره تامین شود، از سرفصل هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت طرح حذف خواهد شد و هزینه آن به سرفصل هزینه‌های تولید (هزینه‌های جاری سالیانه در فاز بهره‌برداری) منتقل خواهد شد.
• در طرح‌هایی که پیشرفت فیزیکی دارند، هزینه‌های پیش‌بینی نشده، صرفاً برای لیست هزینه‌های مورد نیاز طرح در نظر گرفته خواهد شد.
• هزینه‌های پیش‌بینی نشده، برای هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت ریالی و ارزی به تفکیک و با همان واحد پولی مرتبط تعریف می‌گردد تا در صورت تغییرات نرخ ارز نیز مقدار آن همواره صحیح باشد.
• جهت ورود اطلاعات در نرم‌افزار کامفار، هزینه‌های تاسیسات، وسائط نقلیه و اثاثیه اداری، در زیر مجموعه سرفصل تجهیزات خدماتی و جانبی کارخانه تعریف می‌شوند. منبع: (COMFAR.org)

• لیست اقلام هزینه‌های قبل از بهره‌برداری در تهیه طرح توجیهی (Pre-Production Expenditures)
  

1. مجوزها، پروانه‌ها، ثبت شرکت
2. مطالعات و مشاوره‌ها
3. مذاکرات، سفرها و بازدیدها در فرآیند انتخاب تکنولوژی
4. آموزش‌های اولیه پرسنل
5. تحقیق، توسعه، طراحی‌ محصول و نمونه‌سازی
6. تولید آزمایشی
7. حقوق و دستمزد تیم پروژه در فاز ساخت
8. تهیه طرح توجیهی
9. تهیه برنامه جامع بازاریابی (مارکتینگ پلن)
10. تبلیغات و برندسازی در دوران پیش از بهره‌برداری
11. اجاره ساختمان‌ها و تجهیزات اجاره‌ای در فاز ساخت
    .
    توضیحات:
    • هزینه‌های قبل از بهره‌برداری، آن دسته از هزینه‌هایی هستند که در فاز ساخت و پیش از شروع تولید انجام می‌شوند و عمدتاً برخلاف دارایی‌های فیزیکی، در انتهای پروژه قابل فروش نیستند. در واقع، ارزش اسقاط آنها معادل صفر خواهد بود.
    • چنانچه یک مجوز خاص، تاریخ انقضاء نداشته باشد و به نام نباشد، می‌تواند در انتهای عمر پروژه قابل واگذاری باشد و ارزش اسقاط آن متناسب با مبلغ قابل واگذاری تعیین شود.
    • چنانچه در طرحی، سرمایه‌گذار ملزم به خرید حجم مشخصی از مواد اولیه مورد نیاز سال اول در ابتدای دوران بهره‌برداری به صورت یکجا باشد، آنگاه این بخش از هزینه‌های خرید مواد اولیه از لیست هزینه‌های تولید سال اول کسر می‌گردد و به هزینه‌های قبل از بهره‌برداری اضافه خواهد شد. در این حالت، مبلغ مربوطه به هزینه‌های سرمایه‌گذاری طرح اضافه خواهد شد و از ساختار سرمایه در گردش سال اول حذف خواهد شد. نکته قابل توجه آن است که در چنین شرایطی، دوره استهلاک هزینه خرید موجودی مواد اولیه در اول دوره که در سرفصل هزینه‌های قبل از بهره‌برداری ثبت شده است باید یکساله تعریف شود که در صورت سود و زیان، کل استهلاک آن به  هزینه استهلاک سال اول تولید اضافه شود. منبع: (COMFAR.org)

• لیست اقلام هزینه‌های تولید (هزینه‌های جاری سالیانه فاز بهره‌برداری) در تهیه طرح توجیهی (Production Cost)
  

1. هزینه‌های مواد و قطعات اولیه
2. هزینه‌های یوتیلیتی مصرفی
3. هزینه‌های انرژی مصرفی
4. هزینه‌های قطعات یدکی
5. هزینه‌های نگهداری و تعمیرات
6. هزینه‌های حق امتیازها
7. هزینه‌های حقوق و دستمزد نیروهای انسانی
8. هزینه‌های بالاسری نیروهای انسانی
9. هزینه‌های سربار کارخانه/مجموعه
10. هزینه‌های اداری
11. هزینه‌های مالی
12. هزینه‌های بازاریابی و فروش
13. استهلاک دارایی‌های ثابت. منبع: (COMFAR.org)

• لیست اقلام هزینه‌های سربار پروژه در فاز ساخت (هزینه‌های مرتبط با دارایی‌های ثابت) در تهیه طرح توجیهی
  (Incorporated Fixed Assets – Project Overheads)

1. هزینه‌های حمل، بیمه و گمرک ماشین‌آلات و تجهیزات
2. هزینه‌های نصب و راه اندازی ماشین‌آلات و تجهیزات
3. هزینه‌های نظارت بر عملیات عمرانی
4. هزینه قرارداد خرید دستورالعمل‌ها
5. هزینه قراردادهای خرید دانش فنی
6. هزینه‌های قرارداد بازرس شخص ثالث. منبع: (COMFAR.org)

• دسته‌بندی متعارف نیروهای انسانی در تهیه طرح توجیهی (Human Resources)

1. نیروهای انسانی مستقیم تولید – مثل کارگران، اپراتورها و تکنسین‌های تولید
2. نیروهای انسانی غیر مستقیم تولید – مثل مدیر کارخانه، مدیر تولید، نیروهای نگهداری و تعمیرات، تاسیسات، ایمنی، آزمایشگاه، کنترل کیفیت، مهندسی، طراحی، برنامه‌ریزی تولید، کنترل موجودی، انبار
3. نیروهای انسانی اداری – مثل مدیر عامل، نیروهای مالی و اداری و بازرگانی، حقوقی، منابع انسانی، درمانی، منشی‌ها، حراست، خدمات، راننده‌ها
4. نیروهای انسانی بازاریابی – مثل نیروهای بازاریابی، تبلیغات و فروش. منبع: (COMFAR.org)

• لیست اقلام زیر مجموعه سرفصل هزینه‌های سالیانه سربار کارخانه/مجموعه در تهیه طرح توجیهی
  (Factory Overhead Costs)

1. هزینه‌های حقوق و دستمزد نیروهای انسانی غیر مستقیم تولید
2. هزینه‌های بالاسری نیروهای انسانی غیر مستقیم تولید (۱۰۰%)
3. هزینه‌های غذای کل نیروهای انسانی
4. هزینه‌های سرویس ایاب ذهاب کل نیروهای انسانی
5. هزینه اجاره سالیانه واحدهای تولیدی اجاره‌ای
6. هزینه اجاره سالیانه ماشین‌آلات و تجهیزات اجاره‌ای
7. هزینه قراردادهای برون‌سپاری امور تولیدی
8. بیمه دارایی‌های ثابت (معادل ۰.۲۵*۰.۰۱ ارزش دارایی‌های ثابت، به جز زمین)
9. هزینه‌های پیش‌بینی نشده تولید (۲۰ درصد مجموع هزینه‌های انرژی، یوتیلیتی، قطعات یدکی و نگهداری تعمیرات). منبع: (COMFAR.org)

• لیست اقلام زیر مجموعه سرفصل هزینه های سالیانه اداری در تهیه طرح توجیهی (Administrative Costs)

1. هزینه های حقوق و دستمزد نیروهای انسانی اداری
2. هزینه های بالاسری نیروهای انسانی اداری (۱۰۰%)
3. هزینه اجاره سالیانه واحدهای اداری اجاره ای
4. هزینه قراردادهای برونسپاری امور اداری
5. هزینه اقلام مصرفی و هزینه های جاری اداری
6. هزینه ماموریت های اداری پرسنل
7. هزینه لباس فرم پرسنل
8. هزینه آموزش های سالیانه پرسنل. منبع: (COMFAR.org)

• نرخ مالیات در تهیه طرح توجیهی (Tax)

1. نرخ مالیات بر درآمد کسب و کارها (Corporate Tax or Income Tax) در کشور معادل ۲۵ درصد سود ناخالص در هر سال در نظر گرفته میشود.
2. هر یک از مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد تجاری، از ۷ تا ۲۰ سال معافیت مالیاتی دارند که در وبسایت سازمان هر منطقه اعلام شده است.
3. هر از مناطق محروم کشور، بسته به درجه محرومیت آن منطقه از ۵ سال تا مادام العمر معافیت مالیاتی دارند که با مراجعه به وبسایت سازمان صنعت معدن تجارت استان مربوطه اعلام شده است.
4. تولید عمده محصولات کشاورزی در داخل ایران، معاف از مالیات میباشد. البته مراحل فرآوری صنعتی مشمول معافیت مالیاتی نمیشود.
5. از آنجاکه مالیات بر ارزش افزوده، توسط تولید کننده از مصرف کننده اخذ و به دولت پرداخت میشود، لذا تاثیری بر درآمد/هزینه تولید کننده ندارد و در محاسبات طرح های توجیهی در نظر گرفته نمیشود. در واقع، تولید کننده واسطی است بین مصرف کننده و دولت، جهت اخذ مالیات بر ارزش افزوده.
6. در کشورهایی که علاوه بر مالیات بر عملکرد شرکتها (که در انتهای سال بر سود ناخالص شرکتها اعمال میشود)، مالیات بر فروش به صورت مستقیم نیز وجود دارد، این نوع از مالیات به صورت درصدی از هر فروش، مستقل از میزان سود/زیان انتهای سال از تولید کننده اخذ میگردد که با عنوان Sales Tax شناخته میشود.
7. چنانچه در کشوری، برای کسب و کارهای فعال در یک حوزه خاص، بخشی از سود ناخالص سالانه شرکت معاف از مالیات در نظر گرفته شود، به آن کمک/تخفیف/پاداش مالیاتی یا سود معاف از مالیات یا Allowance گفته میشود. در این حالت، سود مشمول مالیات با عبارت Taxable Profit بیان میگردد.
8. با وجود اینکه قانون انتقال زیان انباشته در اکثر کشورها وجود دارد، که موجب کاهش مالیات در طرح هایی میگردد که یک یا چند سال را با زیان پشت سر میگذارند، اما در محاسبات و برآوردهای طرح های توجیهی مطرح نمیشود و مدل مالی طرح، بدون در نظر گرفتن این قانون ترسیم میشود. منبع: (COMFAR.org)

• نحوه ثبت آورده های غیر نقدی در تهیه طرح توجیهی (Non Cash Contributions)
  

1. در فرآیند مطالعات امکان سنجی طرح­ ها، چنانچه برخی از امکانات، تجهیزات و دارایی­ های مورد نیاز طرح از محل آورده­ های غیر نقدی سهامداران تامین شود، می­بایست هزینه فرصت آورده­ های غیرنقدی سهامدار، مشابه آورده­ های نقدی دیده شود، لذا چنانچه در طرح، آورده غیر نقدی از سوی سرمایه­ گذاران ارائه شده باشد، در روند محاسبات طرح، ارزش روز آورده­ های غـیرنقدی سـرمایه­ گذار مربوطه، به عنوان بخشی از هزینه­ های سرمایه­ گذاری در طرح لحاظ خواهد شد.
2. در قراردادهای مشارکت بانک ها با سرمایه گذاران، هزینه های انجام شده سرمایه گذار که به عنوان آورده های غیر نقدی عنوان میشود، بر اساس مبلغ فاکتورها لحاظ میشود و معمولا بانک ها نرخ به روز شده هزینه های انجام شده را نمیپذیرند. از این رو سهم آورده های غیر نقدی سرمایه گذار کمتر از ارزش روز آنها دیده میشود. منبع: (COMFAR.org)

• نرخ تورم در طرح های توجیهی (Inflation)
  

1. با فرض مثبت بودن تفاضل درآمد و هزینه سالیانه در پروژه‌ها و فرض کشش قیمتی کامل محصول در سمت تقاضا، استفاده از نرخ تورم یکسان در هزینه‌ها و درآمدها در محاسبات طرح های توجیهی، موجب بهتر شدن نتایج میشود. لذا حذف نرخ تورم از محاسبات، موجب محتاطانه تر شدن مطالعات خواهد شد.
2. بر اساس قوانین نانوشته بانک ها، از آنجا که منبع قابل استنادی جهت برآورد نرخ تورم سالیانه تا پایان عمر طرح وجود ندارد، و از طرف دیگر، حذف تورم موجب محاسبات محطاطانه‌تر خواهد شد، لذا محاسبات طرح های توجیهی، بدون در نظر گرفتن تورم سالیانه انجام میشود.
3. در خصوص طرح هایی مثل طرح های نیروگاهی که درآمد سالیانه بر اساس تعرفه های مصوب دولتی محقق خواهد شد و لزوما سالیانه افزایش ندارد، اما هزینه ها بر اساس تورم واقعی افزایش خواهد یافت، رویکرد محتاطانه، انجام محاسبات بر اساس سناریوی با تورم خواهد بود.
4. در صورت تصمیم به لحاظ نمودن تورم در طرح توجیهی، میبایست برآورد نرخ تورم برای هزینه ها و درآمدهای مربوط به هر واحد پولی را به صورت جداگانه مشخص کرد. همچنین، برآورد نرخ تورم هر واحد پولی باید سال به سال تا پایان عمر طرح مشخص شود. منبع: (COMFAR.org)

• نرخ تنزیل در تهیه طرح توجیهی (Discounting Rate)
  

1. نرخ تنزیل (Discounting Rate) یا هزینه سرمایه (Cost of Capital) برای آورده سرمایه­ گذار (Equity Capital) معادل MARR در نظر گرفته میشود که بیان کننده هزینه فرصت آورده سرمایه گذار و یا به عبارتی، حداقل نرخ بازگشت سرمایه قابل قبول یا جذاب برای آورده سرمایه گذار طرح میباشد و برای هر پروژه ای متناسب با سطح ریسک آن پروژه تعیین میشود. در این خصوص، هر چقدر سطح ریسک طرح بیشتر باشد، نرخ تنزیل نیز که نشان دهنده حداقل سطح بازدهی مورد انتظار است، افزایش خواهد یافت. همچنین بر اساس وزن نسبی مبلغ وام ها، اوراق و آورده سرمایه گذار از کل منابع مالی طـرح، نـرخ تنزیل برای کل سرمایه گذاری نیز معادل WACC خواهد بود که بر اساس میانگین وزنی هزینه تامین سرمایه انواع منابع مالی تعریف شده در طرح محاسبه میشود.

2. جهت محاسبه شاخص NPV یا خالص ارزش فعلی کل سرمایه گذاری (Net Present Value) از WACC به عنوان نرخ تنزیل استفاده میشود و جهت محاسبه شاخص NPVE یا خالص ارزش فعلی کل حقوق صاحبان سهام (Net Present Value of Equity Capital) از MARR به عنوان نرخ تنزیل استفاده میشود. به بیان دیگر، شاخص IRR یا نرخ بازگشت سرمایه کل (Internal Rate of Return) با WACC مقایسه میشود و شاخص IRRE یا نرخ بازگشت سرمایه حقوق صاحبان سهام (Internal Rate of Return of Equity Capital) با MARR مقایسه میشود. اطلاعات بیشتر

3. جهت محاسبه نرخ تنزیل (MARR و WACC) در پروژه ها میتوان از سایت DiscountingRate.com استفاده کرد.منبع: (COMFAR.org)

• نرخ بازگشت سرمایه داخلی تعدیل شده (نرخ بازدهی تعدیل شده)
• Modified Internal Rate of Return /   Modified IRR / MIRR

چنانچه یک کسب و کار یا یک گزینه سرمایه گذاری، امکان توسعه نامحدود را داشته باشد، آنگاه می­تواند علاوه بر بازدهی که به سرمایه گذاری اولیه یک سرمایه گذار میدهد، همان نرخ بازدهی را به تمام سرمایه گذاری های مجدد حاصل از سودهای سرمایه گذاری اصلی نیز بدهد. در این صورت آن کسب و کار یا گزینه سرمایه گذاری، مشابه سپرده گذاری در یک بانک خواهد بود. به عنوان مثال، چنانچه نرخ سود دهی سالانه یک بانک به سپرده ها، معادل ۲۰ درصد باشد، آنگاه یک سرمایه گذار میتواند هم بابت سپرده گذاری امروز خود و هم بابت سپرده گذاری سودهای عایدی از سپرده گذاری اولیه، همان نرخ سود ۲۰ درصد را کسب نماید. در این صورت، نه تنها نرخ بازدهی سرمایه گذاری اولیه، بلکه نرخ بازدهی مجموع سرمایه گذاری ها (شامل سرمایه گذاری اولیه و سرمایه گذاری های مجدد) نیز معادل همان ۲۰ درصد خواهد بود.

حال جهت درک بهتر موضوع، بانکی را تصور کنیم که به علت محدودیت در فعالیت­هایش، با هر شخص فقط یک قرارداد با نرخ سود سالانه ۲۰ درصد میبندد و در صورت تمایل شخص به سرمایه گذاری مجدد سودهای حاصل از سپرده اولیه، سود سپرده گذاری های بعدی را بر اساس نرخ ۱۵ درصد تعهد دهد. در این صورت نرخ بازدهی سرمایه گذاری اولیه شخص معادل ۲۰ درصد و بازدهی کل سرمایه گذاری ها (شامل سرمایه گذاری اولیه و سرمایه گذاری های مجدد) با نرخی بین ۱۵ و ۲۰ محقق خواهد شد که به آن نرخ بازگشت سرمایه (بازدهی) تعدیل شده یا Modified IRR یا به اختصار MIRR گفته میشود. همین موضوع در خصوص پروژه های سرمایه گذاری نیز موضوعیت دارد. هر پروژه سرمایه گذاری، بر اساس قدرت موتور تولید پول آن، یک نرخ بازگشت سرمایه داخلی  یا نرخ بازدهی دارد که با شاخص IRR عنوان میشود. اما در صورتی که علاوه بر IRR پروژه اصلی، محاسبه نرخ بازگشت سرمایه حاصل از کل سرمایه گذاری ها (شامل سرمایه گذاری در پروژه اصلی و سرمایه گذاری های مجدد جریانات نقدی مازاد همان پروژه) نیز مورد نظر باشد، آنگاه چنانچه آن پروژه امکان توسعه نداشته باشد، نرخ سرمایه گذاری های مجدد را بر اساس نرخ بازدهی گزینه دومی که در اختیار است تعیین کرده و بر اساس آن، نرخ بازگشت سرمایه (بازدهی) تعدیل شده یا Modified IRR یا به اختصار MIRR محاسبه خواهد شد که نشان دهنده نرخ بازدهی کل سرمایه گذاری ها، شامل سرمایه گذاری اولیه و سرمایه گذاری های مجدد است. البته، در پروسه ارزیابی پروژه های سرمایه گذاری، به منظور مقایسه و اولویت بندی پروژه ها، از شاخص IRR استفاده میشود و با فرض امکان توسعه نامحدود پروژه ها، نرخ سرمایه گذاری های مجدد، دقیقا معادل نرخ بازگشت سرمایه داخلی همان پروژه معادل متغیر IRR در نظر گرفته میشود. در این حالت، مقدار عددی شاخص MIRR دقیقا معادل IRR محاسبه خواهد شد. در حقیقت، با این کار، عملاً شاخص MIRR از روند ارزیابی ها حذف میگردد. این رویکرد، نه تنها در داخل کشور، بلکه در سایر کشورها اعم از توسعه یافته یا در حال توسعه نیز به صورت مشابه وجود دارد که شاید دلیل اصلی آن، وجود پیچیدگی اندک در تفاوت مفهوم دو شاخص عنوان شده باشد. منبع: (COMFAR.org)

• نرخ تسعیر ارزهای خارجی (Foreign Currencies – Exchange Rate)
  

1. با توجه به متغیر بودن نرخ تسعیر ارزهای خارجی به واحد پول داخلی، همواره محاسبات مالی در طرح های توجیهی با چالش نوسان نرخ ارز مواجه خواهد بود. در این خصوص، روش مرسوم، استفاده از نرخ ارز موجود در زمان تدوین گزارش، و به کاری گیری تحلیل حساسیت به منظور پوشش دادن به سناریوهای احتمالی  ناشی از تغییرات نرخ ارز است.

2. چنانچه برخی از اقلام هزینه ای /درآمدی طرح با ارز دولتی، برخی با ارز نیمایی و برخی با ارز آزاد انجام خواهد شد، میبایست ارز خارجی مورد نظر را با سه نام و سه نرخ تعریف نمود و هر هزینه / درآمد را با ارز مربوطه تعریف نمود.
3. چنانچه در هنگام تدوین یک طرح توجیهی، پروژه پیشرفت فیزیکی داشته و برخی هزینه های ارزی آن، با نرخ ارز متفاوت از نرخ ارز فعلی انجام شده است، میبایست یک واحد پولی با نامی مشخص (مثلا دلار سال ۹۷) و نرخ تسعیر مشخص تعریف نمود و هزینه مذکور را با همان واحد پولی تعریف نمود. منبع: (COMFAR.org)

• وام های بلند و کوتاه مدت در طرح های سرمایه گذاری (Long-Term Loans and Short-Term Loans)
  

1. وام های بلند مدت به منظور تامین هزینه های سرمایه گذاری ثابت و هزینه های قبل از بهره برداری در فاز ساخت ارائه میشود و معمولاً تمام فاز ساخت به علاوه یک سال از فاز تولید به عنوان دوره تنفس تعیین میشود. دوره بازپرداخت وام های بلند مدت بانک های داخلی کشور معمولا ۵ ساله میباشد و نرخ بهره آن ها (سود علی الحساب مشارکت) نیز برای وام های ریالی ۱۸ درصد به بالا تعیین میشود. نرخ بهره وام های بلند ارزی بانک های داخلی نیز حدود ۷ درصد با دوره تنفس و دوره بازپرداخت مشابه وام های بلند مدت ریالی است. البته وام های مراکز و صندوق های حمایتی دولتی شرایط بهتری دارند که عموماً در مبالغ پائین تر و در دوره های اولیه رشد و توسعه کسب و کارها ارائه میشود.

2. وام های بلند مدت بانک های خارجی نسبت به وام های بلند مدت ارزی بانک های داخلی معمولا دوره های تنفس و بازپرداخت بلند تر و نرخ بهره پائین تری دارند. در واقع، دوره های تنفس دو تا سه ساله و دوره های بازپرداخت ۱۰ تا ۱۵ ساله و همچنین نرخ های بهره ۲.۵ تا ۴ درصد در وام های بلند مدت بانک ها و فایننسورهای خارجی (دلار، یورو، یوآن، …) بسیار عمومیت دارد.
3. وام های کوتاه مدت به منظور تامین سرمایه در گردش مورد نیاز در فاز بهره برداری ارائه میشود و معمولاً طی یک الی یک سال و نیم در یک یا دو قسط بازپرداخت میشوند. نرخ بهره وام های ریالی کوتاه مدت نیز معمولاً مشابه نرخ بهره وام های بلند مدت ریالی است و در وام های کوتاه مدت ارزی نیز شرایط نرخ بهره معمولا مشابه نرخ بهره وام های بلند مدت ارزی است.
4. محاسبه بهره وام ها از روز اول آغاز میگردد، اما بازپرداخت بهره دوران تنفس، در اغلب موارد به دوره بازپرداخت وام منتقل میشود.
5. فاصله بین اقساط در وام های بلند مدت ارزی و ریالی میتواند ماهانه، سه ماهه، شش ماهه و یا سالانه باشد.
6. وام های بلند مدت میتوانند از نوع وام های با اصل اقساط مساوی باشند که در آن مبلغ اصل وام به صورت مساوی در تعداد اقساط تعیین شده تقسیم میشود و بهره هر دوره نیز بر اساس میزان باقیمانده از اصل بدهی محاسبه میشود. در این صورت، مجموع اصل و فرع بازپرداخت ها به بانک روند نزولی خواهد داشت. نوع دیگر وام های بلند مدت، وام های سالواره یا پلکانی سالیانه گفته میشود که در آن مجموه اصل و فرع بازپرداخت به بانک در هر قسط، مبلغ ثابتی دارد. در این حالت، از آنجا که بهره دوره ها روند نزولی دارد، بازپرداخت مربوط به اصل وام به صورت صعودی تنظیم میشود، به طوریکه مجموع آنها در هر قسط مبلغ مساوی داشته باشد. منبع: (COMFAR.org)

• سرمایه در گردش (Working Capital)

1. سرمایه در گردش خالص یک سال، معادل کسری از هزینه های تولید کل سال مورد نظر است که جهت تامین مالی یک دوره تولیدی در همان سال لازم است. طول یک دوره تولیدی ممکن است یک روز، یک ماه تا یک سال باشد. البته سرمایه در گردش میتواند از مجموع هزینه های تولید یک سال نیز بیشتر باشد که نمونه های کمی دارد.
2. به بیان دقیق تر، سرمایه در گردش مورد نیاز یک دوره، میزان سرمایه ای است که برای خرید و تامین اقلام نیازمندی یک دوره تولیدی به علاوه کالای ساخته شده و کالای در جریان ساخت تعیین شده لازم است. جهت درک بهتر این موضوع، کافی است، ابتدای دوره دوم تولید را تصور نمود. در حالی که هنوز بخشی از سرمایه ی تزریق شده در قالب کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده درگیر است، ملزم به تامین نیازمندی های دوره بعدی هستیم. همچنین، چنانچه فروش محصول به صورت نقدی نباشد، حسابهای دریافتنی نیز به مبلغ سرمایه در گردش اضافه میشود.
3. سرمایه در گردش تعیین شده، هر بار جهت تامین نیازمندی های یک دوره تولیدی خرج میشود و مجدداً از درآمد انتهای دوره به سیستم تولیدی بازگردانده میشود. در واقع، سرمایه در گردش، بین دوره های تولیدی در طول سال ها در گردش است.
4. سرمایه در گردش، برای طرح هایی که تولید روتین و تکرار شونده دارند مفهوم دارد و طرح هایی که با هدف تولید یا ساخت یکباره یک برج/کارخانه/نیروگاه/هتل/بیمارستان/پالایشگاه/پتروشیمی/واحد صنعتی یا هر مجموعه تولیدی یا خدماتی اجرا میشوند، سرمایه در گردش ندارند و برای تامین مالی آنها، میبایست کل هزینه ها را تامین مالی نمود.
5. سرمایه در گردش خالص یک دوره میتواند نسبت به دوره قبل کاهش یاید. چنین حالتی زمانی پیش می آید که یا حجم تولید کاهش یابد و یا قیمت اقلام نیازمندی های تولید. در این حالت، زمانی که سرمایه در گردش خالص یک دوره نسبت به دوره قبل آن کاهش یابد، آنگاه میزان افزایش در سرمایه در گردش خالص آن دوره منفی خواهد بود.
6. مقدار سرمایه در گردش خالص یک دوره، از تفاضل دارایی های جاری و بدهی های جاری آن دوره به دست می آید.
7. سرمایه در گردش خالص یک دوره = دارایی های جاری – بدهی های جاری
8. Net Working Capital = Current Assets – Current Liabilities
9. دارایی های جاری، به آن دسته از دارایی ها گفته میشود که در دوره های کوتاه تر از یک سال به صورت طبیعی به پول نقد (یا طلب) تبدیل خواهند. به عنوان مثال، مواد اولیه داخل انبار اولیه، کالای ساخته شده داخل انبار نهایی، کالای در جریان ساخت پای خط تولید، حساب های دریافتنی (حاصل از فروش نسیه) و همچنین تنخواه که به آن موجودی نقد یا پول در دست نیز گفته میشود که خود پول نقد است. در مقابل، دارایی های ثابت، آن دسته از دارایی هایی هستند که به طور طبیعی در دوره یک ساله تبدیل به پول نقد نخواهند شد، مثل زمین، ساختمان و ماشین آلات.
10. بدهی های جاری نیز، آن دسته از بدهی های شرکت است که در دوره های کوتاه تر از یک سال میبایست پرداخت گردند؛ مثل حساب های پرداختنی که از طریق خرید های نسیه ایجاد میشوند. در مقابل نیز، بدهی های بلند مدت، به واسطه اخذ وام های بلند مدت ایجاد میشوند.
11. در نرم افزار کامفار، دارایی های جاری به سه بخش “موجودی ها”، “موجودی نقد” و “حسابهای دریافتنی” تقسیم شده است که در نسخه انگلیسی، با اصطلاحات “Cash In Hand”، “Inventory” و “Account Receivable” عنوان شده اند.
12. در طرح هایی که تولید محصولات، یک یا چند دوره در سال و به صورت موازی انجام میشود و کلیه عملیات تولیدی به صورت همزمان در هر سری انجام میشود (سیستم غیر خط تولیدی)، آنگاه در محاسبه سرمایه در گردش طرح، روزهای پوشش کالای در جریان ساخت معادل صفر در نظر گرفته میشود، و روزهای پوشش مواد و قطعات اولیه مصرفی، معادل با طول هر دوره تولیدی در نظر گرفته خواهد شد.
13. با وجود اینکه در بخش ورودی‌های نرم‌افزار کامفار، در جدول آخر در سرفصل سرمایه در گردش که مربوط به حساب‌های پرداختنی است، امکان پرداخت اعتباری (چکی یا نسیه) برای تامین نیازمندی‌های فاز بهره‌برداری طرح نیز وجود دارد، اما در پروسه تدوین طرح‌های توجیهی مرسوم است که به جهت محاسبات محتاطانه‌تر، امکان استفاده از خریدهای اعتباری و غیرنقدی در نظر گرفته شود و کلیه مقادیر روزهای پوشش در این جدول، صفر شوند و با فرض پرداخت‌های نقدی محاسبات انجام شود که در این صورت، مقدار سرمایه در گردش، بیشتر و دست بالاتر محاسبه خواهد شد. اما در صورتی که عُرف بازار در خصوص محصول مورد نظر، فروش‌های اعتباری و غیرنقدی باشد، مرسوم است که حساب‌های دریافتنی، متناسب با عرف بازار ثبت شود که باز هم به معنای استفاده از سناریوی محتاطانه و بدبینانه است.
14. در برخی طرح ها، یک یا چند آیتم از اقلام هزینه های فاز تولید، چند سال یک بار انجام میشود. مثل برخی بذرها در طرح های کشاورزی که به عنوان مواد اولیه مصرف میشود و همچنین هزینه اورهال دوره ای در طرح های نیروگاهی و پتروشیمی که در سرفصل هزینه های نگهداری و تعمیرات ثبت میشود. بنابراین، هزینه های تولید و به تبع آن سرمایه در گردش خالص، افزایش و بعد کاهش چشمگیر خواهد داشت. در این موارد، به جهت ساده سازی مدل محاسبات، مرسوم است که هزینه مورد نظر به تعداد سال های مربوطه تقسیم شود و سرشکن سالانه هزینه مربوطه به صورت ثابت و یکنواخت ثبت شود. منبع: (COMFAR.org)

• مجموع هزینه های سرمایه گذاری طرح ها (Total Investment Costs)
  

هزینه های سرمایه گذاری در طرح ها، شامل سه بخش است.

1. هزینه های سرمایه گذاری ثابت (Fixed Investment Costs)
2. هزینه های قبل از بهره برداری (Pre Production Expenditures)
3. افزایش در سرمایه گردش خالص طرح (Increase in Net Working Capital)

توضیحات:

• لیست اقلام هزینه های سرمایه گذاری ثابت و قبل از بهره برداری، در بخش های قبلی ارائه شده است.
• افزایش در سرمایه در گردش خالص طرح، شامل سرمایه در گردش خالص سال اول به علاوه افزایش آن در سال های آتی است.
• منابع تامین مالی مورد نیاز طرح میتواند کمتر از مجموع هزینه های سرمایه گذاری باشد. در واقع زمانی که برنامه تولید یک طرح در سال اول کمتر از ظرفیت کامل باشد، آنگاه افزایش در سرمایه در گردش سال های دوم به بعد طرح، میتواند از محل درآمدهای طرح به صورت داخلی تامین گردد و نیازی به منابع مالی خارج از طرح (آورده سرمایه گذار، وام، اوراق، کمک بلاعوض و … ) نداشته باشد.
• چنانچه در طرحی، هزینه های تولید در یک سال مشخص نسبت به سال قبل آن کاهش داشته باشد، سرمایه در گردش خالص آن سال نسبت به سال قبل کاهش خواهد داشت و بر این اساس، مقدار افزایش در سرمایه در گردش خالص، در آن سال منفی خواهد شد. لازم به توضیح است، کاهش هزینه های تولید در یک سال، میتواند به واسطه کاهش حجم تولید، یا کاهش قیمت ها بوده باشد. منبع: (COMFAR.org)

 

استفاده از مطالب ارائه شده در این صفحه در سایر وبسایت‌ها، در صورت ذکر منبع (COMFAR.org) بلامانع است.

توضیح: کلیه نکات و اطلاعات ارائه شده در این صفحه، یادداشت‌های مدیر گروه مطالعات سرمایه‌گذاری‌های صنعتی، آقای مهندس کربلایی‌فر می‌باشد.

جداول اطلاعات مورد نیاز برای نوشتن طرح توجیهی:

دانلود جدول اطلاعات مورد نیاز برای نرم افزار کامفار – پروژه های صنعتی و معدنی

دانلود جدول اطلاعات مورد نیاز برای نرم افزار کامفار – پروژه های هتل ها و مراکز اقامتی

دانلود جدول اطلاعات مورد نیاز برای نرم افزار کامفار – پروژه های مجتمع های چند منظوره