نکات تکمیلی آموزش نرم افزار کامفار
COMFAR Software Additional Tips
——————————————————————————————————————————————————-
۱. نرخ تورم در نرم افزار کامفار
تاثیر جدول تورم بر هزینه های فاز ساخت در نرم افزار کامفار
استفاده از آیتم نرخ تورم در نرم فزار کامفار موجب خواهد شد که کلیه هزینه ها و درآمدهای طرح از سال اول تحت تاثیر نرخ تورم ثبت شده افزایش یابند. در صورت فعال کردن نرخ تورم (بدون فعالسازی فیلد ارزیابی مجدد دارایی ها) در نرم افزار کامفار، هزینه های سرمایه گذاری ثابت و قبل از بهره برداری نیز تحت تاثیر نرخ تورم ثبت شده افزایش یافته و هزینه استهلاک و همچنین ارزش اسقاط دارایی ها نیز افزایش مییابد. به عنوان مثال، چنانچه مجموع هزینه های سرمایه گذاری ثابت و قبل از بهره برداری ثبت شده در پروژه ای با فاز ساخت دو ساله و فاز تولید پانزده ساله، معادل ۱۰۰ میلیارد تومان در سال اول و ۲۰۰ میلیارد تومان در سال دوم باشد و نرخ تورم معادل ۲۰ درصد فرض شود، آنگاه تحت تاثیر نرخ تورم، مجموع هزینه های سرمایه گذاری ثابت و قبل از بهره برداری سال اول در عدد ۱.۲ به توان یک میرسد و به ۱۲۰ میلیارد تبدیل خواهد شد و مجموع هزینه های سرمایه گذاری ثابت و قبل از بهره برداری سال دوم در عدد ۱.۲ به توان دو میرسد و به ۲۸۸ میلیارد تبدیل خواهد شد. بنابراین، مجموع آنها ۴۰۸ میلیارد تومان خواهد شد که محاسبه استهلاک در طول دوران بهره برداری، بر مبنای همین عدد انجام خواهد شد.
در این حال حالت، که فقط فیلد تورم فعال شده است و فیلد ارزیابی مجدد دارایی ها انتخاب نشده است، محاسبه استهلاک تا انتهای عمر دارایی، بر مبنای ارزش ۴۰۸ میلیاردی انجام خواهد شد و ارزش اسقاط دارایی ها در انتهای پروژه، بر اساس درصدی از همان مبلغ ۴۰۸ میلیاردی تعیین میشود. یعنی مثلاً اگر در مثال بالا، نرخ اسقاط یا قراضه (Scrap) معادل ۱۰ درصد ثبت شده باشد، آنگاه درآمد حاصل از فروش اسقاط دارایی در انتهای عمر پروژه، معادل ۴۰.۸ میلیارد تومان خواهد بود.
حال چنانچه علاوه بر فیلد تورم (Inflation)، فیلد ارزیابی مجدد دارایی ها (Revaluation of Fixed Assets) نیز فعال شود، آنگاه مبلغ استهلاک سالیانه، به واسطه ارزیابی مجدد دارایی ها در ترازنامه، افزایش ۲۰ درصدی خواهد داشت و ارزش اسقاط دارایی در انتهای فاز تولید ۱۵ ساله، بدین گونه محاسبه خواهد شد:
ده درصد ارزش دارایی تعریف شده در سال اول فاز ساخت (معادل ۱۲ میلیارد تومان) در عدد ۱.۲ به توان ۱۶ خواهد رسید و ده درصد ارزش دارایی تعریف شده در سال دوم فاز ساخت (معادل ۲۸.۸ میلیارد تومان) در عدد ۱.۲ به توان ۱۵ خواهد رسید که مجموع آنها معادل ۶۶۵.۵۸ میلیارد تومان خواهد شد. در واقع، در این حالت، درآمد حاصل از فروش اسقاط دارایی در انتهای پروژه، با نرخ تورمی که ثبت شده، به روز رسانی میشود.
بنابراین چنانچه، هدف از فعالسازی فیلد تورم، ارزیابی مجدد دارایی به صورت سالیانه در ترازنامه باشد به گونه ای که فروش اسقاط دارایی های ثابت در انتهای عمر پروژه نیز با اعمال نرخ تورم صورت گیرد، حتما باید فیلد ارزیابی مجدد دارایی ها نیز فعال شود.
تاثیر جدول تورم بر هزینه های عملیاتی و درآمدها در نرم افزار کامفار
کل هزینه ها و درآمدهای عملیاتی ثبت شده در ورودی های نرم افزار کامفار، تحت تاثیر نرخ تورم، از همان سال اول افزایش میابند. به عنوان مثال، چنانچه طول فاز ساخت پروژه ای دو سال و نرخ تورم سالیانه ۲۰ درصد باشد، آنگاه هزینه های عملیاتی و درآمد سال اول ثبت شده در ورودی های نرم افزار کامفار در عدد ۱.۲ به توان سه ضرب خواهند شد و هزینه ها و درآمدهای سال دوم تولید، در عدد ۱.۲ به توان چهار ضرب خواهند شد و به همین ترتیب تا سال آخر محاسبات انجام خواهد شد.
جمع بندی منطق نرم افزار کامفار بر اساس جدول تورم (Inflation)
در واقع، نرم افزار کامفار اینگونه فرض میکند که هزینه ها و درآمدهایی که در زمان تهیه طرح توجیهی در بخش ورودی های کامفار ثبت میشود، بر اساس قیمت های امروز است، و فرآیند نوشتن طرح توجیهی، یک دوره (یک سال) پیش از شروع فاز ساخت پروژه میباشد. بنابراین، حتی هزینه های سال اول فاز ساخت نیز باید با یک سال تورم در نظر گرفته شوند.
باید توجه داشت که چنانچه آیتم تورم در نرم افزار کامفار فعال شود، آنگاه میبایست به ازای هر واحد پولی به صورت مجزا، برآورد نرخ تورم هر سال کشور مربوطه را تا پایان عمر پروژه ثبت نمود. در واقع، برآورد نرخ تورم در خصوص هر واحد پولی در هر سال میتواند عددی متفاوت باشد.
نحوه عملکرد فیلد افزایش قیمت ها (Escalation) در نرم افزار کامفار
فیلد افزایش قیمت ها (Escalation) در نرم افزار کامفار، این امکان را به کاربر میدهد که نرخ تورم را برای هر یک از اقلام هزینه ها و درآمدها به صورت مجزا تعریف کند. با این تفاوت عملکردی که فعال کردن آن، موجب تغییر در هزینه درآمدهای سال اول نمیشود و از سال دوم اعمال میشود. در حالی که جدول تورم، هزینه درآمدهای سال اول را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. در واقع، منظور از نرخ افزایش قیمتها در این فیلد، افزایش سالیانه قیمت ها نسبت به سال اول است. چراکه مقدار پیش فرض فیلد اضافه شدن قیمت ها در سال اول (Escalate First Year) که در بخش ویژگی های خاص تعریف پروژه قرار دارد، صفر است. معمولاً در شرایطی که پروژه ای یک یا چند سال متوقف بوده است و کاربر قصد به روز رسانی اتوماتیک کلیه داده های ثبت شده در فایل کامفار را داشته باشد، میتوان با مقدار دادن به فیلد اضافه شدن قیمت ها در سال اول، متناسب تعداد سال های توقف پروژه، داده ها را با نرخ های ثبت شده در فیلد افزایش قیمت ها (Escalation) در هر جدول به روز رسانی کرد (منبع: COMFAR.org)
——————————————————————————————————————————————————-
تشریح مشکل موجود در روش اصولی انتقال بهره دوران تنفس وام ها به دوره بازپرداخت وام در کامفار
از آنجا که پرداخت بهره دوران تنفس وام های بلند مدت در اکثر قراردادهای پرداخت تسهیلات از سوی بانک ها به پروژه های سرمایه گذاری، در طول دوره بازپرداخت وام انجام میشود، لذا پرداخت بهره دوران تنفس وام، در جدول جریانات نقدی پروژه، به دوره بازپرداخت وام انتقال می یابد که این کار به صورت اصولی از طریق آیتم بهره سرمایه ای شده (Capitalize Interest) در قسمت “بهره” در سرفصل وام بلند مدت نرم افزار کامفار انجام میشود. اما از آنجا که استفاده از آیتم بهره سرمایه ای شده در کامفار، منجر به تعریف وام جدید معادل با بهره دوران تنفس خواهد شد، لذا به منظور ارائه گزارش شفافتر در خصوص مبلغ وام، انتقال بهره دوران تنفس به دوره بازپرداخت، میتواند به صورت دیگری در نرم افزار کامفار انجام شود به گونه ای که مبلغ وام در گزارش خروجی، دقیقا معادل با مبلغ مصوبه وام دیده شود، بدون اینکه وام فرضی مربوط به بهره دوران تنفس با آن جمع شده باشد.
پیش نیاز: نکته مهم در خصوص سرفصل اجاره های بلند در نرم افزار کامفار
نکته ای که برای انجام این کار باید از پیش دانست، تفاوت جنس سرفصل اجاره های بلند مدت (Leasing Cost) با سایر سرفصل های موجود در لیست هزینه های تولید (هزینه های جاری سالیانه فاز بهره برداری) در نرم افزار کامفار است. در واقع، مبالغی که در جدول اجاره های بلند مدت (Leasing Cost) ثبت میشوند، به عنوان هزینه های مالی (Financial Cost) لحاظ میشوند و مشابه هزینه بهره وام ها، در سرفصل هزینه های مالی در گزارش های خروجی کامفار دیده میشوند. لازم به توضیح است، جدول اجاره های بلند مدت در بخش هزینه های تولید نرم افزار کامفار، جهت ثبت بهره مربوط به قراردادهایی است که تامین ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز پروژه را از طریق لیزینگ انجام میدهند. اما از آنجا که کلمه لیزینگ در لغت به معنای اجاره بلند مدت است و در ترجمه فارسی نسخه انگلیسی کامفار، تاکیدی بر اصل موضوع نشده است و فقط یک ترجمه تحت اللفضی انجام شده است، ابهام برانگیز شده و گاهاً به اشتباه برای ثبت هزینه های اجاره ساختمان و ماشین آلات استفاده میشود.
تشریح روش کاربردی انتقال بهره دوران تنفس وام ها به دوره بازپرداخت در کامفار
بنابراین، راهکار انتقال بهره دوران تنفس وام به دوره بازپرداخت به گونه ای که مبلغ وام در گزارش خروجی کامفار، دقیقا معادل با مبلغ مصوبه وام دیده شود، بدون اینکه وام فرضی مربوط به بهره دوران تنفس با آن جمع شود، به شرح زیر است:
فرض کنیم مقرر است وام بلند مدت پروژه ای با فاز ساخت سه ساله، از سال دوم فاز بهره برداری در یک دوره پنج ساله بازپرداخت گردد و توافق انجام شده با بانک، حاکی از عدم پرداخت بهره دوران تنفس (شامل سه سال فاز ساخت و یک سال از ابتدای فاز تولید) در طول دوره تنفس و انتقال پرداخت آن به دوره پنج ساله بازپرداخت به صورت مساوی در کل اقساط وام است.
در این حالت، ابتدا مبلغ و نرخ بهره را از تاریخ اخذ اولین مرحله وام در نرم افزار کامفار ثبت میکنیم. سپس با اجرای فرآیند انجام محاسبات در کامفار، وارد جدول جریانات نقدی به منظور برنامه ریزی مالی شده و مبالغ ارائه شده در سطر هزینه های مالی که مربوط به سال های قبل از دوره بازپرداخت (دوره تنفس چهار ساله) هستند را در فایل اکسل کپی میکنیم و مجموع آنها را به عنوان جمع کل بهره دوران تنفس محاسبه میکنیم. حال با هدف حذف دستی این مبالغ از سطر هزینه های مالی در دوره چهار ساله تنفس، و انتقال دستی آنها به دوره بازپرداخت وام، ابتدا تاریخ محاسبه بهره را در بخش بهره وام تغییر داده و روی انتهای دوره تنفس (ابتدای دوره بازپرداخت) تنظیم میکنیم، سپس مجموع بهره دوران تنفس محاسبه شده را در زیر مجموعه جدول اجاره های بلند مدت که استثنائاً در سرفصل هزینه های مالی در نظر گرفته میشود، تحت عنوان بهره انتقال یافته دوران تنفس وام بلند مدت ثبت میکنیم. از آنجا که طبق توافق با بانک، مقرر است بهره دوران تنفس به صورت مساوی در دوره پنج ساله سرشکن شود، منطقی است که مجموع بهره دوران تنفس، به صورت مساوی در همان پنج سال سرشکن شود. (منبع: COMFAR.org)
——————————————————————————————————————————————————-
در بسیاری از موارد، تاریخ شروع و پایان فاز ساخت پروژه ها، به گونه ای نیست که شروع فاز بهره برداری پروژه، منطبق بر ابتدای سال شمسی یا میلادی باشد. به عنوان مثال، پروژه ای را در نظر بگیرید که فاز ساخت آن در ابتدای تیر ماه سال ۱۳۸۶ شروع میشود و طول فاز ساخت آن هم سه سال است. آنگاه شروع فاز بهره برداری در ابتدای تیرماه ۱۳۸۹ خواهد بود و قائدتاً بر اساس تقویم شمسی، دوره اول فاز بهره برداری نه ماهه خواهد شد. این مورد که دوره اول فاز بهره برداری یک پروژه در نرم افزار کامفار بر خلاف سال های آتی فاز تولید دوازده ماهه نباشد، ممکن است گاها صورت ها و شاخص های مالی را تا حدی برای خواننده گزارش با ابهام مواجه کند. در واقع، همسان نبودن طول دوره سال های فاز بهره برداری، حالت مطلوبی در گزارش های خروجی نخواهد بود.
جهت رفع این مشکل، دو راهکار وجود دارد. راهکار اول تغییر دادن فیلد ماه تهیه ترازنامه (Month of Balance) در نرم افزار کامفار و تنظیم آن بر روی ماه انتهای فاز ساخت است. در این حالت، تمام دوره های فاز بهره برداری دوازده ماهه خواهند شد. بدین ترتیب که سال اول بهره برداری از ابتدای ماه مرداد تا انتهای تیر ماه سال بعد در نظر گرفته خواهد شد.
راهکار پیشنهادی دوم، بدون تغییر دادن فیلد ماه تهیه ترازنامه (Month of Balance) در نرم افزار COMFAR و با استفاده از یک تقویم فرضی خاص پروژه مورد مطالعه است. در واقع، به جای استفاده از تقویم های شمسی و میلادی، یک تقویم فرضی خاص پروژه تعریف میکنیم که شروع پروژه در ماه اولِ سال اول آن تعریف خواهد شد و بدین ترتیب شروع فاز بهره برداری در مثال فرضی بالا، ابتدای سال چهارم تقویم فرضی خواهد بود.
نکته تکمیلی در خصوص راهکار دوم، مربوط به زمانی است که طول فاز ساخت پروژه، ضریب صحیحی از دوازده نباشد. مثلا دو سال و نیم باشد. پیشنهاد کاربردی در این حالت، تنظیم کردن نقطه شروع پروژه بر ماه هفتمِ سال اول در تقویم فرضی عنوان شده در نرم افزار کامفار است. در این حالت نیز شروع فاز بهره برداری، در ماه اولِ سال چهارم خواهد بود. (منبع: COMFAR.org)
——————————————————————————————————————————————————-
۴. تنظیم صحیح فیلد تاریخ محاسبه خالص ارزش فعلی در نرم افزار کامفار
چنانچه هدف از محاسبه شاخص خالص ارزش فعلی کل سرمایه گذاری و حقوق صاحبان سهام، صرفاً تعیین علامت آن و تعیین توجیه پذیری کلی پروژه باشد، آنگاه اهمیتی ندارد که فیلد تاریخ محاسبه خالص ارزش فعلی در نرم افزار کامفار روی کدام گزینه تنظیم شده باشد. چراکه مقدار عددی شاخص Net Present Value کاملا به نقطه زمانی منتخب جهت محاسبه ارزش زمانی هزینه ها و درآمدها وابسته است، اما علامت شاخص NPV وابستگی به نقطه زمانی هدف منتخب ندارد.
حال چنانچه مقدار عددی شاخص خالص ارزش فعلی نیز در خروجی های نرم افزار کامفار نیز مورد نظر باشد، آنگاه باید فیلد تاریخ محاسبه خالص ارزش فعلی با دقت انتخاب شود. نکته حائز اهمیت در خصوص نحوه محاسبه شاخص ان پی وی در نرم افزار کامفار آن است که کامفار، مشابه اکسل، هزینه ها و درآمدهای ثبت شده در هر سال را متعلق به نقطه پایانی آن سال میداند. بنابراین، چنانچه فیلد تاریخ محاسبه شاخص NPV روی نقطه ابتدای سال اول تنظیم شود. آنگاه هزینه ها و درآمدهای ثبت شده در سال اول نیز یک سال به عقب تنزیل خواهند شد.
بر اساس توضیحات ارائه شده در خصوص منطق محاسبه شاخص NPV در نرم افزار کامفار و اکسل، چنانچه سال اول را سال صفر فرض کنیم و قصد یک سال تنزیل شدن هزینه درآمدهای سال اول را نداشته باشیم، آنگاه باید فیلد تاریخ محاسبه شاخص Net Present Value را روی گزینه دوم (نقطه پایانی سال اول) تنظیم کنیم که پیش فرض کامفار نیز همواره روی همین گزینه است. نکته قابل ذکر دیگر در فهم محاسبه خالص ارزش فعلی در نرم افزار کامفار، توجه به این نکته است که عدد مربوط به خالص جریان نقدی ستون آخر در جدول جریانات نقدی تنزیل شده (ستون ارزش اسقاط) کاملا مشابه عدد سال آخر پروژه تنزیل میشود. منظور اینکه، مثلا اگر عدد خالص جریان نقدی سال آخر پروژه، نه سال تنزیل میشود، عدد ستون ارزش اسقاط نیز نه سال تنزیل خواهد شد. (منبع: COMFAR.org)
——————————————————————————————————————————————————-
۵. تشریح دلیل نتایج دوگانه نرم افزار کامفار در حالت فعال بودن نتایج دوره ای (Periodical Results)
در دو حالت، گزینه نتایج دوره ای (Periodical Results) در خروجی های نرم افزار کامفار فعال میشود. یکی زمانی که در بخش ساختار برنامه ریزی زمانی (Structure of Planning Horizon)، سال های فاز ساخت به دوره های کوچکتر از یکسال تقسیم بندی شده باشد و دیگری زمانی که بر اساس تقویم پروژه، انتهای فاز ساخت و ابتدای فاز بهره برداری، به جای انطباق بر روی انتهای ماه دوازدهم سال، بر روی یکی از ماه های میانی سال افتاده باشد. در چنین مواردی که گزینه نتایج دوره ای در نتایج کامفار فعال است، انتخاب هر یک از گزینه های نتایج سالانه و نتایج دوره ای، شاخص های مالی متفاوتی را گزارش خواهند داد. با وجود اینکه از نظر علم ریاضی، نتایج هر دو حالت صحیح و کاملا منطقی هستند، اما از لحاظ مفهومی در خصوص تفسیر شاخص های مالی پروژه، از آنجا که دوره های مالی در فرآیند ارزیابی مالی طرح های سرمایه گذاری به صورت سالانه تعریف میشود و نرخ تنزیل نیز برای دوره های مالی سالانه تعریف میشود، لذا شاخص های مالی نیز میبایست در حالت نتایج سالانه ارائه شود. اما از آنجا که کلیه ذینفعان پروژه ها در پروسه تصمیم گیری و مطالعات، همواره اولویت را به رویکرد محطاطانه در محاسبات میدهند، لذا مرسوم است که در این گونه موارد، شاخص های مالی طرح، بر اساس نتایج مربوط به گزینه نتایج دوره ای ارائه شود. در تشریح منطق نرم افزار کامفار جهت محاسبه شاخص های مالی طرح در حالت نتایج دوره ای، میتوان مثال های مشابه مثال زیر را با اعدادی فرضی در نرم افزار کامفار اجرا نمود.
در نظر بگیرید، پروژه ای با فاز ساخت سه ماهه و دوره بهره برداری ۱۰ ساله از ابتدای سال ۱ در یک تقویم فرضی تعریف شود. به طوری که پایان فاز ساخت، انتهای ماه سوم سال ۱ و ابتدای فاز تولید، ابتدای ماه چهارم سال ۱ باشد و نقطه محاسبه شاخص خالص ارزش فعلی (NPV) نیز روی نقطه صفر پروژه یا همان ابتدای سال اول تنظیم شده باشد. در این حالت، کامفار جهت تنزیل خالص جریانات نقدی طرح در دوره سه ماهه فاز ساخت، اعداد دوره سه ماهه فاز ساخت را به اندازه بیست و پنج صدم سال (۰.۲۵) معادل سه دوازدهم تنزیل میکند، اعداد دوره ۹ ماهه انتهای سال اول یا همان دوره اول فاز تولید را به اندازه یک سال (یک دوره) تنزیل میکند، اعداد سال دوم تولید را به اندازه دو سال تنزیل میکند و به همین ترتیب تا انتها.
مثال دوم را با همان سناریوی مثال قبل، در حالتی تصور کنید، که نقطه محاسبه شاخص خالص ارزش فعلی (NPV) روی نقطه انتهای سال اول تنظیم شده باشد. در این حالت، کامفار دوره صفر را دوره نه ماهه انتهای سال اول یا همان دوره اول تولید میداند و جهت تنزیل خالص جریانات نقدی طرح در دوره سه ماهه فاز ساخت، اعداد دوره سه ماهه فاز ساخت را به اندازه منفی هفتاد و پنج صدم سال (۰.۷۵) معادل منفی نه دوازدهم تنزیل میکند، اعداد دوره ۹ ماهه انتهای سال اول یا همان دوره اول فاز تولید را به اندازه صفر سال (صفر دوره) تنزیل میکند، اعداد سال دوم تولید را به اندازه یک سال تنزیل میکند و به همین ترتیب تا انتها.
مثال سوم را با همان سناریوی مثال قبل، در حالتی تصور کنید، که نقطه محاسبه شاخص خالص ارزش فعلی (NPV) روی نقطه انتهای فاز ساخت یا همان انتهای ماه سوم سال اول تنظیم شده باشد. در این حالت، کامفار دوره صفر را دوره سه ماهه ابتدای سال اول یا همان فاز ساخت میداند و جهت تنزیل خالص جریانات نقدی طرح در دوره سه ماهه فاز ساخت، اعداد دوره سه ماهه فاز ساخت را به اندازه صفر سال (صفر دوره) تنزیل میکند، اعداد دوره ۹ ماهه انتهای سال اول یا همان دوره اول فاز تولید را به اندازه هفتاد و پنج صدم سال (۰.۷۵ دوره) تنزیل میکند، اعداد سال دوم تولید را به اندازه یک و هفتاد و پنج صدم (۱.۷۵ دوره) سال تنزیل میکند و به همین ترتیب تا انتها.
همچنین، در خصوص نحوه محاسبه شاخص نرخ بازگشت سرمایه در حالت نتایج دوره ای لازم به توضیح است چه کامفار و چه اکسل همواره جهت محاسبه شاخص IRR، با متغیر قراردادن نرخ تنزیل در ضابطه محاسبه NPV، به دنبال نرخ تنزیلی میگردند که مقدار عددی خالص ارزش فعلی پروژه دقیقا معادل صفر گردد و نرخ تنزیل حاصل شده را به عنوان IRR پروژه ارائه میکنند که این رویکرد، هم در حالت نتایج دوره ای و هم در حالت نتایج سالانه در خروجی های نرم افزار کامفار و اکسل صادق است. (منبع: COMFAR.org)
——————————————————————————————————————————————————-
استفاده از مطالب ارائه شده در این صفحه در سایر وبسایت ها، در صورت ذکر منبع (COMFAR.org) بلامانع است.
توضیح: کلیه نکات ارائه شده در این صفحه، یادداشت های مدیر گروه مطالعات سرمایه گذاری های صنعتی، آقای مهندس کربلایی فر ، مدرس نرم افزار کامفار میباشد.