جذب سرمایه خارجی برای شرکت های ایرانی
Foreign Direct Investment (FDI)
——————————————————————————————————————————————————-
راهکارها و چالش های جذب سرمایه خارجی برای شرکت های ایرانی
پیشرفت در جوامع بشری همواره به عنوان موضوعی دارای اهمیت و از اولویت های برتر تمام کشورها در طول تاریخ بوده است. تا جائیکه امـروز مشاهده میشود که برخی کشورها برای ارتقاء رتـبه خـود در ارتباطـات بـین المللی و بهره مندی از تعامل با عناصر فعال در فضای پویای جهانی، به منظور همراه سازی کشور خود با موج پیشرفت جهانی، دست به اجرای طرح هایی در حوزه سرمایه گذاری زده اند که بعضاً هیچ تناسبی با زیرساخت های کشور و ساختار اجتماعی و فرهنگی آن جامعه نداشته و صرفاً به منظور جلب توجه و اطمینان جهانی بوده است و بدین ترتیب مقدمات ورود سرمایه گذاران خارجی را فراهم کرده است. در این بین، چنانچه به ساختار و نگاه کلی برنامه های دولت ها در زمینه سیاستگذاری و قانون گذاری برای فضای سرمایه گذاری داخلی کشورشان بنگریم، فصل مشترک همه آنها، ایجاد جذابیت بیشتر برای ورود سرمایه گذار خارجی و جذب سرمایه های خارجی است که این نشان دهنده اهمیت سرمایه خارجی از دو جنبه است. جنبه اول به محدودیت کلی سرمایه در کشورها مربوط میشود و جنبه دوم به تفاوت جنس سرمایه های خارجی با سرمایه های داخلی باز میگردد. در خصوص جنبه اول که بحث کاملاً روشن و شفاف است. نیازهای نامحدود در مقابل منابع محدود که همواره به عنوان چالش شماره یک بشر در حوزه برنامه ریزی های اقتصادی مطرح بوده است. اما در خصوص جنبه دوم اهمیت سرمایه خارجی، منظور از تفاوت جنس سرمایه های خارجی با سرمایه های داخلی، دانش، تخصص و تجربه موجود در شرکت خارجی صاحب سرمایه است که ناخود آگاه در فرآیند سرمایه گذاری، به همراه سرمایه وارد کشور میشود و گاهاً پایه گذار ایجاد برخی تحولات در حوزه های مختلف صنعتی خواهد شد.
در این زمینه، ارگان های مختلفی در کشور هستند که هر یک به نوعی مسئول تشکیل یک یا چند حلقه از زنجیره فرآیند جذب سرمایه گذار خارجی میباشند. برخی ارگانها در حوزه قانون گذاری و سیاستگذاری کلان، برخی در ایجاد زیرساخت ها و برخی دیگر نیز در مدیریت و راهبری فرآیندهای اجرایی و تعامل با سرمایه گذار خارجی. در این خصوص، عوامل بسیاری در فرآیند جذب سرمایه های خارجی برای هر کشوری اهمیت دارد که به طور کلی میتوان آنها را به دو دسته تقسیم بندی نمود:
- عواملی که رعایت آنها در حیطه اختیارات ارگانها و نهادهای دولتی است و از اختیار شرکت های سرمایه پذیر داخلی خارج است. مثل قوانین، زیر ساختها، ریسک کشوری، حمایتها، فرآیندها، ….
- عواملی که در اختیار شرکتهای داخلی سرمایه پذیر بوده و تحت تاثیر قوانین، زیرساختها و شرایط کلی فضای سرمایه گذاری کشور نمیباشد.
حال با توجه به اهمیت موضوع، میبایست اشاره ای به برخی نکاتی که در چارچوب عوامل یاد شده در دسته دوم میگنجند داشته باشیم.
بر اساس تجـربه های به وجود آمده، از جمله نکات قابل تاملی که میبایست مد نظر شـرکت های سرمایه پذیر قرار داشته باشد تا بر این اساس، فرآیند جذب سرمایه خارجی تسهیل گردد، میتوان به چند مورد اشاره کرد:
- اولـین و مهمترین نکته، تـهیه Feasibility Study Report و Business Plan از طـریق شـرکت های مشاور معتبر بین المللی است. گزارش اول به منظور بررسی توجیه پذیری پروژه و گزارش دوم به منظور شفاف سازی نقشه راه در طـرح سرمایه گذاری مورد نظر. چرا که تنها ابزار ارائه یک طرح سرمایه گذاری به سرمایه گذار خارجی یا نهاد خارجی صاحب سرمایه، همین مستندات است که تنها در صورتی که توسط مشاور شناخته شده تدوین شده باشد، برای نهاد خارجی صاحب سرمایه دارای اعتبار خواهد بـود. یکی از مشکلات موجود در مسیر جـذب سـرمایه های خـارجی برای شـرکت های سرمایه پذیر ایرانی، عدم امکان دسترسی آسان به شرکتهای مشاور بین المللی و همچنین عدم شناخت کافی شرکت های مشاور بین المللی از فضای سرمایه گذاری داخل ایران است. شرکتهای مشاور داخلی نیز، به دلیل محدودیت هایی که در مسیر تعامل با دنیای خارج بر کشور حکم فرما بوده، زمان کافی برای کسب تجربه در زمینه جذب سرمایه و سرمایه گذار خارجی را در اختیار نداشته اند.
- داشتن صورتهای مالی حسابرسی شده شفاف و بر اساس استاندارهای بین الملی به زبان انگلیسی
- داشتن وبسایت جامع و کامل به زبان انگلیسی، و ارائه کامل سوابق و مشخصات شرکت در آن. در واقع، مهمترین ابزاری که یک شرکت سرمایه پذیر برای معرفی خود و ارائه اطلاعات کافی به سایرین دارد، وبسایت شرکت است که چنانچه ناقص و یا ضعیف باشد، شناخت و آگاهی طرف خارجی از ما نیز به همان اندازه ناقص خواهد بود.
- استفاده از نماینده یا نمایندگان مسلط به زبان انگلیسی یا سایر زبان های خارجی مرتبط با کشور مورد نظر، در مذاکرات با نهادهای خارجی صاحب سرمایه، به منظور جلوگیری از بروز سوء تفاهم ها در مذاکرات.
اینها چند نمونه از عواملی بودند که انجام آن در اختیار خود شرکت های سرمایه پذیر است و نیازی به همکاری ارگانهای دولتی و قانون گذار نیست.
در پایان چنانچه بخواهیم نگاهی به سایر عواملی که عمدتاً از اختیار شرکتها خارج بوده و انجام آن باید توسط سیستم حکومتی صورت پذیرد داشته باشیم، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- ایجاد ثبات در قوانین و مقررات داخلی کشور
- برقراری روابط حسنه پایدار با سایر کشورها
- ایجاد مکانیزم های کارا در سیستم بانکی کشور، جهت ارائه و صدور ضمانت نامه های معتبر بین المللی
- تسهیل فرآیندهای اداری در سازمانهای مرتبط با امور جذب سرمایه خارجی
- تقویت قوانین حمایتی از سرمایه گذار و سرمایه های خارجی
- تلاش بیشتر برای شفافسازی فضای مالی کشور و کاهش چشمگیر فساد مالی و اداری
- تسهیل امور مربوط به صدور ویزا برای سرمایه گذاران خارجی
- تسهیل امور مربوط به مالکیت خارجی ها در کشور
- افزایش تعداد قراردادهای سرمایه گذاری دو جانبه (BIT) با دیگر کشورها
- تقویت زیرساخت های نرم افزار و سخت افزاری بازار سرمایه و افزایش شفافیت اطلاعاتی آن
- تلاش بیشتر برای عضویت در WTO
- ثبات نرخ ارز
- رفع کامل تحریم ها و تلاش برای برقراری مجدد روابط بانکی ایران با دنیا
- ایجاد زیرساخت مناسب جهت رتبه بندی اعتباری شرکت های داخلی
- تلاش جهت بهبود شاخص آزادی اقتصادی کشور
- تلاش برای بهبود رتبه کشور در شاخص Doing Business
ِبر اساس مطالب عنوان شده، به نظر میرسد که از یک طرف پتانسیل های فضای کسب و کار نسبتاً بکر ایران، جذابیت های زیادی برای سرمایه گذاران خارجی دارد، اما از طرف دیگر، زیرساخت های لازم و پیش نیازهای جذب سرمایه گذار خارجی در اکثر شرکت های داخلی و همچنین فضای کسب و کار کشور به اندازه کافی فراهم نشده است. بنابراین، ایجاد شرایط ایده آل جهت آماده سازی شرایط به منظور جذب سرمایه های خارجی، نیازمند عزم و حرکت وزارتخانه ها و ارگان های دولتی مرتبط، جهت آماده سازی فضای کسب و کار و همچنین عزم و حرکت صاحبان کسب و کارهای داخلی جهت آماده سازی شرکت ها میباشد که بر اساس تجربه کشورهای دیگر، فرآیندی بلند مدت است و بدون برنامه ریزی و هدف گذاری های منسجم، دست یافتنی نخواهد بود.
نویسنده: اشکان کربلایی فر – موسس و مدیر گروه مطالعات سرمایه گذاری های صنعتی (COMFAR.org)