محاسبه نرخ تنزیل
Discounting Rate Calculation
——————————————————————————————————————————————————-
محاسبه نرخ تنزیل صحیح؛ قدم اول در ارزیابی طرح های سرمایه گذاری
فرآیند بررسی توجیه پذیری پروژه های سرمایه گذاری، همواره بر یک اصل استوار بوده است و آن مقایسه هزینه ها و درآمدهای پیش بینی شده در طول عمر پروژه، با در نظر گرفتن هزینه تامین سرمایه در کنار سایر هزینه های پروژه مثل ماشین آلات و تجهیزات، هزینه های عمرانی و تاسیسات در فاز ساخت، و هزینه های مواد اولیه، انرژی و دستمزد در فاز تولید است. هزینه سرمایه، در خصوص منابع مالی ایی چون وام و اوراق، مشخصاً بر اساس نرخ های بهره آنها تعیین میشود. اما در خصوص آورده سرمایه گذار در یک پروژه مشخص، هزینه سرمایه می بایست بر اساس حداقل نرخ بازدهی قابل قبول سرمایه گذار تعیین گردد که در واقع، هزینه فرصت پول سرمایه گذار را در پروژه مورد نظر بیان میکند.
نرخ تنزیل (Discounting Rate) یا هزینه سرمایه (Cost of Capital)، برای آورده سرمایه گذار (Equity Capital) معادل MARR در نظر گرفته میشود که بیان کننده هزینه فرصت آورده سرمایه گذار و یا به عبارتی، حداقل نرخ بازگشت سرمایه قابل قبول یا جذاب برای آورده سرمایه گذار طرح میباشد و برای هر پروژه ای متناسب با سطح ریسک آن پروژه تعیین میشود. در این خصوص، هر چقدر سطح ریسک طرح بیشتر باشد، نرخ تنزیل نیز که نشان دهنده حداقل سطح بازدهی مورد انتظار است، افزایش خواهد یافت. همچنین بر اساس وزن نسبی مبلغ وام ها، اوراق، کمک های بلاعوض و آورده سرمایه گذار از کل منابع مالی طـرح، نـرخ تنزیل برای کل سرمایه گذاری نیز معادل WACC خواهد بود که بر اساس میانگین وزنی هزینه تامین سرمایه انواع منابع مالی تعریف شده در طرح محاسبه میشود. در واقع، زمانی که در ترکیب منابع مالی طرح، آورده سرمایه گذار تنها منبع مالی نباشد، آنگاه جریانات نقدی مربوط به ورودی و خروجی جیب سرمایه گذار، متفاوت از جریانات نقدی مربوط به ورودی و خروجی صندوق پروژه خواهد شد که هر یک ساختار مالی خود را خواهند داشت. از طرف دیگر، از آنجا که محاسبه ارزش فعلی هزینه ها و درآمدها، بر اساس هزینه سرمایه یا همان نرخ تنزیل انجام می شود، لذا جهت محاسبه شاخص NPV یا خالص ارزش فعلی کل سرمایه گذاری (Net Present Value) از WACC به عنوان نرخ تنزیل استفاده میشود و جهت محاسبه شاخص NPVE یا خالص ارزش فعلی کل حقوق صاحبان سهام (Net Present Value of Equity Capital) از MARR به عنوان نرخ تنزیل استفاده میشود.
یکی از اشتباهات رایج در فرآیند مطالعات امکان سنجی طرح های سرمایه گذاری، استفاده از نرخ تنزیل یکسان به عنوان حداقل نرخ بازدهی قابل قبول برای آورده سرمایه گذار (MARR) در محاسبه ارزش فعلی هزینه ها و درآمدهای برآورد شده در جدول جریانات نقدی مربوط به جیب سرمایه گذار و همچنین در محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه کل (WACC) است. بدین معنی که در اغلب شرکت های مشاور، بانک ها، موسسات مالی و اعتباری، وزارتخانه ها، سازمان های دولتی، شرکت های تامین سرمایه و شرکت های هلدینگ سرمایه گذاری که همگی به عنوان ذینفعان پروژه های سرمایه گذاری، همواره درگیر پروسه ارزیابی پروژه های سرمایه گذاری هستند و همچنین شرکت های تولیدی که به واسطه طرح های توسعه متعدد خود، اقدام به ایجاد واحدهای ارزیابی طرح ها و مطالعات امکان سنجی در شرکت نموده اند، همواره از نرخ تنزیل ثابتی به عنوان حداقل نرخ بازدهی قابل قبول برای آورده سرمایه گذار (MARR) در محاسبات و ارزیابی های پروژه های مختلف استفاده میشود.
نکته قابل توجه در این خصوص، این است که حداقل نرخ بازدهی قابل قبول برای آورده سرمایه گذار یا همان نرخ تنزیل آورده سرمایه گذار (MARR) می بایست برای هر پروژه ای متناسب با سطح ریسک آن پروژه تعیین شود که پایه آن، نرخ بازده بدون ریسک (Risk Free Rate) است که متناسب با سطح ریسک پروژه، درصدی به آن اضافه میشود. بدین معنی که مثلاً در خصوص پروژه های سرمایه گذاری با درآمد ریالی، با توجه به اینکه نرخ بازدهی بدون ریسک را میتوان بر اساس نرخ سود سپرده های بلند مدت معتبرترین بانک ایران، معادل ۲۰ درصد در نظر گرفت، لذا نرخ تنزیل آورده سرمایه گذار یا همان حداقل نرخ بازدهی قابل قبول برای آورده سرمایه گذار میتواند از ۲۵ درصد برای پروژه های با سطح ریسک بسیار پائین تا حتی ۸۰ درصد برای پروژه های با سطح ریسک بسیار بالا در نظر گرفته شود.
وبسایت DiscountingRate.com به عنوان سامانه مرجع آنلاین جهانی، این امکان را به سرمایه گذاران و مشاوران در هر کجای دنیا میدهد که با ثبت ساختار درآمدهای پروژه و همچنین تعیین سطح ریسک پروژه بر اساس پاسخ دادن به پرسش های از قبل تعریف شده در وبسایت، در مرحله اول به محاسبه نرخ تنزیل مورد نیاز برای آورده سرمایه گذار یا همان حداقل نرخ بازدهی قابل قبول برای آورده سرمایه گذار بپردازند. همچنین، این امکان برای کاربران وجود دارد که پس از تعیین MARR، با انتخاب مرحله دوم، وارد پروسه محاسبه نرخ تنزیل کل یا همان میانگین وزنی هزینه سرمایه کل شوند و با ارائه اطلاعات مربوط به ترکیب منابع مالی تعیین شده برای طرح، مقدار WACC را توسط محاسبه گر سایت به دست آورند.
اشکان کربلائی فر؛ موسس و مدیر گروه مطالعات سرمایه گذاری های صنعتی